Demans, bir grup bilişsel hastalık için ortak bir kapsayıcı terimdir. Tipik olarak hafıza bozukluğu ile karakterize edilen bozukluklar ve dil alanlarındaki belirgin zorluğun yanı sıra, motor aktivite, nesne tanıma ve işlev planlama ve soyut kavramları tanıma gibi düzenleyici yeteneklerin ilerleyici bir kayıp sürecidir.
Alzheimer hastalığı bu demans türlerinde bir tanesi olup 5.3 milyon Amerikalıda şu an görülmektedir. Alzheimer hastalığı Amerikada 6. sırada bulunan ölüm nedenidir. Yaşlıların üçte biri Alzheimer veya diğer demanslar nedeniyle vefat etmektedir. Alzheimer ve diğer demanslar meme ve prostat kanserinden daha fazla ölüme yol açmaktadır. Amerika’daki istatistiklerden bahsetmemizin nedeni hastalık sıklığının en hızlı yükseldiği ülke olması nedeniyledir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre Dünya çapında bunama ile yaşayan insanların sayısı şu an 47.5 milyon olarak tahmin ediliyor ve 2030 yılına kadar 75,6 milyona çıkması bekleniyor. Yıllar geçtikçe de sayının artarak daha büyük bir sağlık sorunu olacağı öngörülüyor.
Demans, hafızada gerileme, düşünme ve akıl yürütme becerilerinde bozukluğa neden olan bir beyin hastalığıdır. Bu hastalığı öngörebilecek 10 uyarı işareti ve belirtisi var. Bunlardan herhangi birini fark ederseniz, onları görmezden gelmeyin ve doktorunuzla randevu alın.
- Günlük hayatı bozan hafıza kaybı.
- Sorunları planlama veya çözme konusundaki zorluklar.
- Evde, işte veya boş zamanlardaki bildik görevleri tamamlama zorluğu.
- Zaman veya yer ile karışıklık.
- Görsel imgeleri ve mekân ilişkilerini anlamada sorun.
- Konuşma ya da yazıdaki kelimelerle yeni algı sorunları.
- Bir şeyleri yanlış yerlere koymak ve adımları takip edebilme yeteneğini kaybetmek.
- Azalmış veya zayıf karar verme yeteneği.
- İşten ya da sosyal aktiviteden çekilme.
- Ruh halindeki ve kişilikteki değişiklikler.
Beyinde bazı proteinlerin (beta amiloid) birikmesi, beyne kan sağlayan damarlardaki hasarlar, beyindeki proteinlerin anormal kümelenmesi ve beyindeki frontal ve temporal loblarda sinir hücrelerinin hasarlanması saptanan bunama sebepleridir. Bu sebepler tabii ki genetik altyapı ve yaşamsal değiştirilebilir patolojik süreçlerin sonucudur. Bu yaşamsal patolojik süreçler ise şöyle sıralanabilir;
1. Civa ve diğer ağır metal zehirlenmeleri
Toksik metaller, pestisit ve endüstriyel kimyasallar gibi bazı çevresel kirleticilere maruz kalmak önde gelen Alzheimer nedenlerindendir. Kurşun, arsenik, flor, çinko ve civa maruziyeti demans riskini arttırmaktadır.
2. İlaç ve ilaç yan etkileri
3. Stres, sedanter/durgun yaşam ve hareketsizlik
Çeşitli fiziksel aktivitelerle enerji üretiminin artırılması, bilişsel durumdan bağımsız olarak yaşlılarda daha büyük gri madde hacimleriyle ilişkilidir. Fiziksel aktivite sinir sistemini onararak Alzheimer hastalığı riskini azaltabilir.
Güncel bir çalışmada 6 ay süresince meditasyon yapmanın bilişsel faaliyetleri azalanlarda dahi pozitif olumlu sonuçlara yol açtığı gösterilmiştir. Genel olarak meditasyonun diyet değişikliği, fiziksel egzersiz, zihinsel aktivite ve sosyalleşme gibi diğer yöntemlerle birlikte bir Alzheimer önleme programının bir parçası olarak yararlı olabileceği kapsamlı çalışmalarla gösterilmiştir.
4. Uzun süren kronik hastalıklar
Kalp hastalığı, inme ve yüksek tansiyon gibi damar sağlığını etkileyen diyabet, obezite gibi metabolik durumlar bilişsel yetenekleri etkileyerek demansa neden olabilir. Devam eden araştırmalar, bu şartlar için risk faktörlerinin azaltılmasının Alzheimer riskini de azaltıp azaltmayacağını ve nasıl anlayacağını anlamamıza yardımcı olacaktır.
5. Mikropsuz yangı/ enflamasyon
Nöroinflamasyon beyindeki hasarın sonucudur. Sağlıklı mikroglia popülasyonları, nöronlar arasındaki iltihabı önleme üzerine odaklanmıştır ve beyin hücrelerine zarar vermeyi önler. Mikroglialar, beyinde toksinler ve enfeksiyonla uğraşmaktan sorumlu olan bağışıklık sistemi hücrelerdir (makrofajlar). Mikroglia ayrıca Alzheimer hastalığında rol oynayan amiloid plakların temizlenmesinden de sorumludur. Uzun süreli enflamasyonun varlığı sinir doku hasarına neden olarak demans riskini arttırır.
6. Yapay gıda boyaları, tatlar ve tatlandırıcılar
7. Beslenme bozuklukları ve eksiklikleri
Demansa yol açabilecek beslenme yetersizliklerinden bazıları; sağlıklı yağlardan olan omega-3 kaynakları, B12 – D – C vitaminleri, Magnezyum, Selenyum ve barsak bakterileri öncülleri olan probiyotiklerin eksik alınması veya kaybı sayılabilir. Çalışmalar, insan bağırsak mikrobiyotasının (bakteriyel florasının), merkezi sinir sistemi ile etkileşime giren karmaşık sistemler aracılığıyla, çeşitli nörokimyasal ve nörometabolik yolların düzenlenmesine katkıda bulunabileceğini düşündürmektedir. Beyin ve bağırsak, iki yönlü bir iletişim ekseni oluşturarak nörotransmitterleri ve hormonları içeren, endokrin ve bağışıklık sistemleri arasında çift yönlü iletişim yoluyla bir eksen oluşturur.
Alzheimer hastalığının evrelerindeki oksidatif stres etkilerini hafifletmek veya azaltmak için antioksidan besinlerin tüketilmesi doğal tamamlayıcı bir tedavi olarak kullanılabileceğini gösterilmiştir.
Hastalığı geliştirme riskini azaltabilecek davranışlar öneren birçok çalışma vardır. Bunlar arasında fiziksel aktiviteyi arttırmak, meyve ve sebzeler açısından zengin bir diyete sahip olmak, sosyal ilişkileri arttırmak ve entelektüel olarak uyarıcı faaliyetlere katılmak sayılmaktadır.
- Tüm basit karbonhidratları diyetinizden kaldırın, gluteni ve işlenmiş gıdaları kullanmayın
- Gereksiz ilaç kullanmayın, doktorunuzdan bunu talep edin
- Florsüz diş macunlarını kullanın, musluk suyu içmeyin.
Sağlıklı kalabilmek için diğer sağlık yazılarımıza da göz atmanızı öneriyoruz.
